ZUICO 

BOLDO

DOCTORSITO

PY'A PEGUA 

ikatu oiko mitare ha kakua'avare  avei, oiko upeva ojekaru vai ramo, mitame omo ure, omboygue nombojuruhevei ipo'i, ombohesayju. kakua'ape  katu ome'e py'a hasy, oñandu ipy'a oivaicha ipohyiva ipype 

poha mitame guara

• ty (orina)
• zuico - ejoso zuico ha pe hykue emoi pe ty michimindi ha upeva he'uka mitame, ha upea oity peipy'apegua

poha kakua'ape guara 

Jaguereko heta mba'e 

• Boldo 
• Burrito 
• Doctorsito 
• Avei laurel de españa rogue- Ejapo chugui te o he'u kaa'ype 

Yvytu

Komba´asy ome´ẽ ñande, ajurape ha ijatukupepe ha ndaikatui ñamongu'e ñande akã, hasy rupi ko mba´asy.

Ikatu oñemoĩ hese typycha hũ pe hogue michĩ'iva. Pe hasy hape upeva´erã  ñañetendeva ´erã ñamoĩkuevo ko pohã.

Py´a kutu

Ko mba´asy ome´ẽ avakuerape sapy´a mimi  oñepuru tygue rasygui ha upei mayma sapy´a  sapy´ante.

 Ikatu ha g̃ua ñamonguera ko py´a kutugui  ñaikotevẽ  ko´ãva.

Pohã: laurel de España,  yerba de lucero, boldo brasilero ko´ãva jajoso  porã va´ ẽrã ha upei ñamoĩ peteĩ mbae´yrupe ha ñanohẽ chupe y haku .Ikatu avei ja´u tererepe.

Jeharu Oheo

Heta jey ñahendu ko mba`asy ha`éva OHEO, péva mitã mba`asy, heta mba`ére ikatu ojehu; ikatu jagua okéramo mitãmi heñoiramóva rupaguýpe, avei oĩramo tapicha ipy`a vaíva térã hova mokõiva, péicha avei oka`úva oñembaojáramo kunumíre katueterei ombahasy chupe.



Avei mitãmi ikatu ojeharu isy ryepýpema voi oĩramo tapicha ndaipy`aporãiva ha ohóro ombohupami kuñakaraípe katueterei ojeharu pe mitã, ha péicha heñóima ko mba`asy.



Jahecháramo mitãmi imbyry`ái, hasẽreipa avei iñakãpire hyakuã vai péicharõ ojohea. Oñemonguera hag̃ua ojeguerahava`erã “médikape”, upépe ndaje pe oipohãnóva oñembo`e oñembo`éva mitãre ha ojapichy iñakã,
Péicha añoite ikatu omonguera, egueraháramo mitãmíme pohãnohárape (Doctor) nde`imo`ãi ojeoheaha ndogueroviáire ko`ã mba`e.



Péva ha`e peteĩ jeroviapy jarekóva ñane retãme ha oĩva gueteri ñande apytépe ojegeroviáva tapiaite ha opaite hendápe.



Péicha ojeguerahava`erã mitãmíme porundy ára ojepohanoukávo, ojehova`erã araapy ha arapoteĩ jave. Iporã ndaje ojeho kuarahy ojero`a jave péicharõ pe mba`asy ohopa kuarahy jeiké gotyo. Avei ndaje oñemoĩva`erã pe mitãre itúa kamisa, ha pyao iñakãre.



Oje`e niko oĩha peteĩ kurundu`i omondýi hag̃ua ko mba`evai ombohasýva mitãme. Oñemoĩva`erã peteĩ inimbo pytã ha ijehe avei peteĩ kuãirũ kuarepotijúgui ohóva mitã pyapýre, péicharõ añoite ndaje oñemuña ko mba`e, ha ndojái mba`eveichagua mba`e ivaíva, ha avei ndojeharúi pe kunumíme.

Kambyrujere

Péva ko mba`e kambyryrujerére ñañe`ẽrõ ndaha`éi mitãnte ikatúva oreko avei kakuaa ikatu oguereko।

Kambyryrujeréko ha`e pe ñane kamby ryru ojerévo térã ñande ati`y ha tetyma ojoavýramo। Mitãmi orekóramo ko mba`e katueterei ndokarusevéi, hasẽreimba, hyechivivi, ipy`a rasy ha py`aterei oguejy ipohuikue.

Péicha javérõ ojeguerahava`erã hasývape pohãnohára ñana rendápe ha`e añoite ikatúta oipohãno kambyryrujere, oĩ avei tapicha ijaereívante ha oipohãno avei mitãme.

Oje`e pe tapicha orekóva arandu ka`aty omoñeno tupápe ha omaña mitã pýre ohecha hag̃ua ndojoavýipa, ha otopáramo ojoavy omoĩporã jevy ha avei ijati`y ikatu ojoavy, omomguera hag̃ua ojapichy mitã retyma térã ijati`y ha oñembo`e avei hese.

Ojerahava`erã ka`arupytũ jave pohãnohára ñana rendápe pokõi ára jave.

Péicha pe oipohãnóva he`i mitã sýpe ani hag̃ua oguereko vai imembýpe, anítei ohupi mitãme ijyvágui ikatuhaguére hasy jey pe mitã, pe oipohãnóva oñangareko ha oñembo`e hasývare, ha ho`uka pohã ro`ysã, péicha jey ojapo mitã oĩporã meve.

He`i ndaje ña Sepi, ha`éko pohanohára avei; aníkena ojeguereko vai mitãmíme, jahupiporãva`erã ijyvágui, ani oñembohasa tupa árigui, ani hag̃ua ipy`a osẽ hendágui ha avei ijyva।

Kóicha he`imiva`erã sykuérape ho`ukava`erã imembykuérape mansanilla rykue ha oñemoĩva`erã ku`a jokoha (faja). Pe omongueráva he`iva`erã araka`e peve.

PY'A RURU

Py`a ruru ha`e pe ñande py`a irurúvo, ikatu karu vaígui, avei ja`úramo y tembi`u aku ári, avei péva ko mba`asy jarekóramo ndaikatúi ja`u mba`eve hasýgui ñandéve ñande py`a, péicha umi oka`úva hoy`úramo pyharekue opáyrõ katueterei ipy`aruru।

Upéicharõ ja`uva`erã aguape, ka`a piky, tape ryva, saúko ha aguai rykue।

Ojepichyva`erã tosinal souko rykuére ha aguapepuru`ã, péicharõ pohanohára oguerekóva arandu ka`aty omoĩ pe hasýva py`a ári kurusu ha oñembo`e hese.

Péicha oĩ kuimba`e ha kuña oikuaáva mba`éichapa oñepohãnova`erã py`aruru.

Oĩ ko`ág̃a peve okaraháre oikuaáva ha orekóva arandy ome`ẽva`ekue chupekuéra Tupã omonguera hag̃ua opaite tapichápe péicha ijaereínte oikuaa ha oporamonguera hikuái opaichagua mba`asy।

Tapicha ipy`arurúva oñandu ipy`a ha`etévaicha ivevuipáva oguerekóva y ipype. Péicha jave ndo`uiva`erã tembi`u kyra, oguerekóva avati ha mandi`o, mba`eve ochyryrýva ha`éva vaka ro`o térã kure ro`o, ha mba`eve mba`e ipohýiva ipy`ápe g̃uarã.

Ojey`uva`erã opaichagua pohã piro`y ikatu hag̃uáicha omboguejy pe py`aruru.